Singapur Konvansiyonu 11.04.2022'de Yürürlüğe Girdi

Singapur Sözleşmesi

Uluslararası nitelikteki ticari uyuşmazlıkları arabuluculuk yoluyla çözüme kavuşturan sulh anlaşmalarının icra edilebilirliğini ve taraf ülkelerde doğuracağı hukuki sonuçları düzenleyen Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu ‘Singapur Sözleşmesi’; 20 Aralık 2018 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu bünyesinde kabul edilmiş olup, imzaya açıldığı 7 Ağustos 2019 tarihinde Türkiye’nin de içinde bulunduğu 46 ülke tarafından imzalanmıştır. 2021 yılı başı itibariyle 50’yi aşkın ülke tarafından imzalanmış olan Singapur Anlaşması; 14. maddesi gereği sözleşmeyi onaylayan 3.ülke olan Katar’ın onaylama sürecinden 6 ay sonra 12 Eylül 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye’de Kabul ve Yürürlük

Singapur Sözleşmesi Türkiye’de konvansiyonun onaylanmasının uygun bulunduğuna dair 7282 sayılı kanun teklifi ile 25 Şubat 2021 tarihinde kabul edilmiş ve 11.04.2022 itibarı ile yürürlüğe girmiştir.

Önemi:

Alternatif uyuşmazlık yöntemlerinden birisi olan, tarafların istek ve önerilerini ön planda tutan, tahkim ve devlet yargılamasına oranla daha az masraflı ve pratik olması nedeni ile maliyet, zaman ve emek tasarrufu sağlayan Singapur konvansiyonu: milletlerarası arabuluculuğun yaygınlaşmasına ve arabuluculuk müessesinin tahkim ve mahkeme karşısında alternatif bir konuma gelmesine katkı sağlamaktadır. Uyuşmazlığın çözümünde devlet mahkemelerine oranla daha hızlı ve ucuz bir şekilde sonuca ulaşmayı hedefleyen milletlerarası arabuluculuk müessesine, alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından bir diğeri olan tahkim kadar sık başvurulamamasının nedeni; uluslararası arabuluculuk kararlarının icra edilebilirliğine ilişkin sorunlar olup, Singapur sözleşmesi öncesi, milletlerarası tahkim kararlarının icrasına ilişkin olan 1958 tarihli ‘New York Konvansiyonu’na göre; tahkim yargılaması sonucu verilen hakem kararları uluslararası olarak kolaylıkla icra edilebilmekte iken sulh anlaşmaları için aynı kolaylık sağlanmıyordu. Milletlerarası arabuluculuk yönteminin önündeki bu engeli kaldırmayı ve bu yöntemin uygulamasını yaygınlaştırmayı hedefleyen Singapur sözleşmesi, 1958 tarihli ‘New York Konvansiyonu’ndan farklı olarak: Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin ilgili ülkede tanınmasına gerek olmaksızın tatbik edilmesine ilişkin sonuçlar doğurarak; hızlı ve daha ucuz bir yol olan arabuluculuğun yaygınlaşmasına, mahkeme ve tahkime ilişkin başvuruların azaltarak ise; arabuluculuk müessesinin tahkim ve mahkeme karşısında alternatif bir konuma gelmesine katkı sağlamaktadır. Uluslararası yeknesak arabuluculuk kurallarının oluşmasını amaçlayan ve arabuluculuk sürecindeki gizliliği korumayı temin eden Singapur Sözleşmesi aynı zamanda; ticari ilişkilerde ahenk oluşturarak, ‘Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ bakımından olumlu etkiler oluşturarak ve katılımcı ülkelerde ticari uyuşmazlıklarda imzalanan arabuluculuk uzlaşma anlaşmalarının icra edilebilirliğinin önünün açarak; uluslararası ticaretin ve ekonomik ilişkilerin gelişmesi, yatırımcıların farklı ülkelerde yapacakları yatırımların güvenle gerçekleştirilmesi bakımından uluslararası ticareti kolaylaştırıcı, teşvik edici bir etkiye de sahiptir.  

Uygulama Alanı ve İcrası:

Singapur Sözleşmesine taraf olan üye ülkeler; konvansiyona uygun olarak çekince koyabilecek, icra edilebilirlik kurallarını kendileri belirleyebileceklerdir. Böylece, tarafların iç hukuk kurallarına ve kamu düzenine aykırı olmayan uluslararası arabuluculuk uzlaşma anlaşmaları ilgili ülkece icra edilebilecektir. Singapur Sözleşmesi’ne göre sulh anlaşmalarının icra edilebilmesi için sulh anlaşmasının; arabuluculuk faaliyeti sonucu yapılmış olması, milletlerarası özellik taşıması yani yabancılık unsurunun bulunması, ticari nitelikte olması ve arabuluculuğa elverişli olması gerekmektedir. Dolayısı ile; hakem kararı gibi tenfiz edilecek sulh anlaşmaları ve mahkeme kararı gibi yerine getirilecek sulh anlaşmaları milletlerarası ticarete ilişkin olsa bile Konvansiyonun uygulama alanı dışında bırakılmıştır. Ayrıca; devlet ve devlet kurumları, miras, aile veya iş hukukuna bağlı uyuşmazlıklar ve taraflardan birinin (tüketicinin) kişisel maksatla yapmış olduğu işlemlerden kaynaklı uyuşmazlıklar da bu sözleşmenin kapsamı dışında bırakılmıştır. Singapur Arabuluculuk Sözleşmesi uyarınca sözleşmeye taraf olan devlet mahkemeleri, icra edilmek amacıyla huzurlarına getirilen sulh anlaşmasının esasına girerek denetim (içerik denetimi) yapamayacak ancak Singapur Sözleşmesinin 5. Maddesi uyarınca; sulh anlaşmasının taraflarından bir tanesi bu anlaşmayı yaparken ehliyetsiz ise, sulh anlaşması geçersiz, uygulanması imkansız, hükümsüz ise, sulh anlaşması bağlayıcı veya nihai değilse ya da sonradan bağlayıcılık veya nihai olma vasfını kaybetmişse, sulh anlaşmasında belirtilen borç ifa edilmişse, sulh anlaşması açık ve anlaşılır değilse, icra talebi sulh anlaşması hükümlerine aykırı ise, arabulucudan kaynaklanan ‘arabulucunun görevini kötüye kullanması gibi arabuluculuğa uygulanan standartları ciddi şekilde ihlal eden sebepler var ise ve ilgili tarafın söz konusu ihlal olmaksızın sulh anlaşmasını yapmayacağı anlaşılabiliyor ise, sulh anlaşmasının icrası taraf devletin kamu düzenine aykırı ise ve uyuşmazlık konusu arabuluculuğa elverişli değil ise sulh anlaşmasının icrasına ilişkin talep reddedilebilecektir. Bu sebeplerin varlığı; sulh anlaşmasının icrasının reddini zorunlu kılmayacak yalnızca talebin reddini mümkün kılacaktır. Sulh anlaşmasının icrasının reddi, mahkemece kamu düzenine aykırılık veya akit devletin yerel hukukuna göre arabuluculuk ile çözülmeye elverişsizlik hali söz konusu olduğunda resen gözetilebilecektir.

Sulh Anlaşmalarının Türkiye’de İcra Edilebilirliği

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Madde 18/4’e göre: Taraflar ve avukatları ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılacaktır. 6325 sayılı kanunun 18. Maddesinin ikinci fıkrasına göre ise; sulh anlaşmasına mahkeme tarafından icra edilebilirlik şerhi verilmesi, sulh anlaşmasını ilam haline getirmez. Şerh; sulh anlaşmasının sadece ilam niteliğinde belge olarak kabul edilmesini sağlayacağından; Singapur sözleşmesi öncesi 6325 sayılı HUAK uyarınca arabuluculuk faaliyeti sonucu yapılan sulh anlaşması yabancı ülkelerde yabancı mahkeme kararı olarak tenfiz edilemiyorken, Singapur sözleşmesinden sonra sulh anlaşmasının önündeki icra edilebilirlik engelleri ortadan kalkacak; arabuluculuk anlaşma belgesi ilgili ülkede tanınmasına gerek olmaksızın tatbik edilebilecektir.

Sonuç ve Değerlendirme

Singapur sözleşmesi ile uluslararası ticari alanda yapılan arabuluculuk uzlaşma anlaşmalarının ilgili ülkede tanınmaksızın icra edilebilir olması; maliyet, zaman ve emek tasarrufu sağlayacak, uluslararası ticaretin gelişmesine, güvenli bir yatırım ortamının oluşmasına ve uluslararası yatırımın teşvikine zemin hazırlayacak, milletlerarası arabuluculuğu tahkim ve mahkeme karşısında alternatif bir konuma getirecektir.

Stj. Av. Esma Gizem Gökçe